පෘතුගීසි නාවික සෙන්පති වස්කෝද ගාමා ඉන්දියාවේ කැලිකට් වරායට සෙන්දු වන්නේ වර්ෂ 1498 මැයි මස 19 දාය. යුරෝපයේ සිට පෙරදිග රටවලට පිවිසිය හැකි මුහුදු මාර්ගය සොයාගැනීමේ ගෞරවය වස්කෝද ගාමාට හිමිවන්නේ ඒ අනුවය. එහෙත් වස්කෝද ගාමා සුභපැතීමේ තුඩුව වටා යාත්‍රාකර අප්‍රිකාවේ නැගෙනහිර වෙරළට පැමිණීමට පෙර එම ගමන්මාර්ගය අරාබියානු හා ඉන්දියානු වෙළෙඳුන් විසින් සොයාගෙන තිබිණි. ඒ වෙළෙඳ මාර්ග හරහා අප්‍රිකාවේ නැගෙනහිර වෙරළේ තොටුපළවල සහ ආසියාවේ සෙසු වරාය අතර නාවික ප්‍රවාහනය සහිත දියුණු ආනයන අපනයන වෙළෙඳාමක් පැවතිනි. බොම්බාසා සිටි මිලින්ද දක්වා වස්කෝද ගාමා යාත්‍රා කළේ ආසියානු වෙළෙඳ නාවිකයන් අනුගමනය කරමිනි. මිලින්ද වරායේ සිටි ඉන්දියාවේ කැලිකට් දක්වා වස්කොද ගාමා ගේ මාර්ග දේශකයා වූයේ ගුජරාටි ජාතික ඉන්දියානු නාවිකයෙකි.
අප්‍රිකාවේ වෙරළබඩ මුහුදු මාර්ගය ද සුබපැතීමේ තුඩුව දක්වා වර්ෂ 1486 දී දී බර්තලොමියුස් දියෙස් විසින් සොයාගෙන තිබිණි. එහෙයින් වස්කෝද ගාමාගේ මුහුදු මාර්ග ගවේෂණය සුභ පැතීමේ තුඩුවේ සිට මොසැම්බික් වරාය දක්වා සීමා විය. කෙසේ නමුත් යුරෝපයේ සිට ඉන්දියාව දක්වා පළමු වරට යාත්‍රා කළ නැවියා පෘතුගීසි ජාතික වස්කෝද ගාමාය.
වස්කෝද ගාමා කැලිකට්හි ගොඩබැස ස්වකීය ගවේෂණයේ අර්ථය කින්නේ අපි ක්‍රිස්තු භක්තිකයන් හා කුළු බඩු සොයා ආවෙමු ලෙසය. එහෙත් මේ මුහුදු ගවේෂණය ආගමික පරමාර්ථ මත සිදුවන්නක් නොවන අකාරය පෘතුගීසීන්ගේ හැසිරීමෙන් පෙනේ. ඔවුන්ගේ ආගමනය කුළුබඩු වෙළෙඳාමේ ආධිපත්‍යය තහවුරු කරන වෙළෙඳ අරමුණ මත සිදුවූවකි. ඔටෝමන් තුර්කි අධිරාජ්‍යයේ විරුද්ධත්වය නිසා නැතිවී ගිය පෙර අපර දෙදිග අතර වූ කුළුබඩු වෙළෙඳාමේ නව මාරග් සොයාගැනීම ආරම්භ වන්නේ එලෙසය.
මෙම මුහුදු මාර්ගය විවර වීම වෙළෙඳාමේ නව පරිච්ඡේදයක් විවර කළේය. පෙරදිග නිපදවෙන කුළුබඩු ස වෙනත් සුඛෝපභෝගී භාණ්ඩ පෙර පැවති මැද පෙරදිග හරහා වැටී තිබුණු මාර්ග ඔස්සේ ගෙය යන ලද්දේ සුළු වශයෙනි. ඊට හේතුව වූයේ ගොඩබිමේදී එම භාණ්ඩ ගෙනයනු ලැබුවේ තවලම් ලෙස වීමය. නොඑසේනම් මිනිසුන් විසින් උසුලාගෙන යෑමය.
මෙම මුහුදු වෙළෙඳ මාර්ගය විවර වීමත් සමග මාස ගණනක් තිස්සේ ගොඩබිමින් රැගෙන ගිය භාණ්ඩ එක් නැව්ගත කිරීමකින් යුරෝපය වෙත රැගෙන යෑමට හැකි විය. එමෙන්ම මේ සාධකය යුරෝපීන්ට පෙරදිග සිය අධිරාජ්‍යය බිහි කරගැනීමට අවශ්‍ය පසුබිම සපයනු ලැබුවේය. කෙසේවෙතත් වස්කෝද ගාමා විසින් විවරකළ මුහුදු මාර්ගය 16 වැනි සියවස තෙක් පෘතුගීසින්ට පමණක් සීමා වූ රහසක් වූ බව පෙනේ. ඒ වනවිට යුරෝපීය ලෝකය තුළ පෙරදිග වෙළෙඳ ආධිපත්‍යය පිළිබඳ වූ බලය පෘතුගීසින් විසින් තහවුරු කරගෙන තිබිණි. “ඉතියෝපියාව, අරාබිය, පර්සියාව හා ඉන්දියාව යන රටවල වෙළෙඳාම සහ ආධිපත්‍යය පැතිරවීමේ නාවික අධිපතියා” යන අභිදානය හයවැනි ඇලෙක්සැන්ඩර් පාප් තුමා පෘතුගීසීන් වෙත පිරිනැමීම සමග ඔවුන් පෙරදිග වෙළෙඳබලය සතු යුරෝපීය ජාතිය ලෙස ප්‍රශ්නකිරීමකින් තොරව පිළිගන්නා පසුබිමක් නිර්මාණය විය.
තමන් විසින්ම තහවුරු කරගත් ඒක පාර්ශ්වික අයිතිවාසිකම මත ඉන්දියාවට පැමිණෙන පෘතුගීසීන් ඒ වනවිට පෙරදිග වෙළෙඳාමේ යථාර්ථය ලෙස ගොඩනැගුණු මුස්ලිම් වෙළෙඳ බලය විනාශ කිරීම ආරම්භ කළේය. එතෙක් ආසියාවේ කුළුබඩු වෙළෙඳාමේ ප්‍රධානියා වූයේ මුස්ලිම්වරුන්ය. ඔවුන්ගේ වෙළෙඳ බලය ඉන්දියන් සාගරයෙන් තුරන් කිරීම ඉලක්ක කරගෙන පෘතුගීසීහු මෙහෙයුම් ආරම්භ කළහ.
ඒ වකවානුව වනවිට මුස්ලිම් වෙළෙඳ ආධිපත්‍යය යටතේ පෙරදිග පැවතියේ වෙළෙඳ තරගයක් පමණි. වෙළෙඳ ආධිපත්‍යය සමග ගොඩනැගෙන ව්‍යාප්තවාදී ආක්‍රමණික සැලසුම මුස්ලිම්වරුන් දියත් කළේ සූක්ෂම අයුරිනි. එහිදී වෙළෙඳ ආධිපත්‍යය සඳහා වූ ගැටුම නාවික සටන්, රටවල් යටපත් කරගැනීම්, සංහාර සහිත යුධ ප්‍රයාම ලෙස ප්‍රකට වූයේ නැත.
එහෙත් පෘතුගීසීන් පෙරදිගට පැමිණෙන්නේ නාවික වෙළෙඳාම පිළිබඳ ස්වීය අර්ථකථනයක් සමගය. ඔවුන්ගේ අදහස වූයේ තමන්ගේ වෙළෙඳාම සාර්ථක කරගැනීම සඳහා තරග කරුවා ඉවත් කිරීමය. ඒ අනුව රටවල් යටපත් කරගැනීමත් තරගකාරී වෙළෙඳ නැව් සටන්කර විනාශ කිරීමත් ඔවුහු ආරම්භ කළහ. එතෙක් පැවති වෙළෙඳ තරගය නාවික සටනක් බවට පෙරළුනි. පෘතුගීසි නැව් නාවික සටන් සඳහා ද සුදුසු සේ නිශ්පාදන කළ ඒවා විය. අරාබි නැව්වලට වඩා ශක්තිමත් විය. දියුණු උපකරණවලින් යුක්ත විය. එබැවින් පහසුවෙන්ම අරාබි නැව් පරාජය කිරීමට පෘතුගීසීහු සමත් වූහ.
ඉන්දියාවට පෘතුගීසීන් ගොඩබසින්නේ මෙම ආධිපත්‍ය තහවුරු කරගත හැකි දේශාපලන පරිසරයක් ඉන්දියාවේ පවතින වකවානුවකය. ඒ අවධියේ දේශපාලනිකව ඒකාබද්ධයක් නොවුණි. උතුරු ඉන්දියාව මුස්ලිම් ආධිපත්‍යයට යටත් වීමෙන් අනතුරුව මුස්ලිම් රාජ්‍ය ගණනාවකට බෙදී තිබිණි. හින්දු භක්තිකයන් තුළ තිබූ මුස්ලිම් විරෝධයත්, බෙදී ගිය රාජ්‍යයන් අතර එකිනෙකා අතර ඇතිකරගෙන තිබූ ගැටුමත් අරාබි වෙළෙඳ ආධිපත්‍යය විනාශ කරීම සඳහා පෘතුගීසිහු යොදා ගත්හ.
වස්කෝද ගාමාගේ පළමු ගමන කැලිකට්හි පාලකයා වූ සැමොරින්ගෙන් වෙළෙඳ අවසරයක් ලබාගැනීමට පමණක් සීමා විය. අනතුරුව වර්ෂ 1500 දී යාත්‍රා දහතුනක් සහ නාවික භටයින් 1200 ක් සමග පේදුරු අල්වාරේස් කබ්රාල් කැලිකට් වෙත පැමිණියේය. ඔහු පැමිණියේ අනිවාර්ය යුද්ධයකටය. හෙතෙම කැලිකට්වලට පැමිණ වෙළෙඳ ගබඩාවක් පිහිටවනු ලැබුවේය. අනතුරුව පාලක සැමොරින් වෙත පැමිණ අරාබි වෙළෙඳුන් කැලිකට් රාජ්‍යයෙන් පළවා හරින ලෙස බලකළේය. එහෙත් ඔහු ඊට එකඟ නොවීය. ඉන් දෙපක්ෂය අතර ගැටුමක් ඇතිවිය. එහිදී කැලකට්හි පෘතුගීසි වෙළෙඳ ගබඩාව කැලිකට් පාලක සැමොරින් විසින් විනාශ කළේය. ඒ මොහොතේ පෘතුගීසීන කළේ කැලිකට් රාජ්‍යයේ සතුරෙක් වූ කොචින්හි රාජයා සමග සබඳකම් ගොඩනගා ගැනීමය. අනතුරුව කොචින් හා කැනනෝර් රාජධානිවලින් වටිනා කුළුබඩු ලබා ගැනීමය.
ඒ වනවිට පෘතුගීසිහූ ඉන්දියාවත්, රතු මුහුද හා පරිසියන් වරාය අතර පැවති වෙළෙඳාමත් හැකි පමණ අවහිර කරමින් පෙරදිග සහ යුරෝපය අතර පැවති මුළු වෙළෙඳාම ස්වකීය ආධිපත්‍යයට යටත් කරගැනීමට සැලසුම් කරමින් සිටියහ.
වර්ෂ 1502 දී යළිත් විශාල නාවික බලසෙනගක් සමග වස්කෝද ගාමා ඉන්දියාවට පැමිණියේය. ඉන්දියාවේ කැලිකට්හි පාලකයා වූ සැමොරින්වෙත පැමිණි ඔහු බලකර සිටියේ අරාබි වෙළෙඳුන් කැලිකට්වලින් ඉවත් කිරීම කළ යුතු බවය. නැවතවරක් එය ප්‍රතික්ෂේප විය. පෘතුගීසීහු කැලිකට් රාජ්‍යයට පහර දුන්හ. අනතුරුව කොචින් අධිරාජ්‍යයාගේ සහාය සහිතව කැලිකට්හි පෘතුගීසි බලකොටුවක් පිහිටවූහ. අනතුරුව හේ සිය ම්ලේච්ඡත්වය වපුරන්නට වූයේය. අමානුෂිකවූත්, තන්හාධික වූත් නාවිකයෙක් වූ වස්කෝද ගාමා අතිශය බිහිසුණු ලෙස අරාබි වෙළෙඳුන්ට පහර දීම ආරම්භ කළේය. වෙළෙඳ නැව් පමණක් නොව, වන්දනා නැව්ද පහර දී ගිල්වා දැමූවේය. අනතුරුව අරාබි වෙළෙඳාම ඉන්දියන් සාගරයෙන් අතුගා දැමන තැනට කටයුතු සැලැස්සුවේය.
අනතුරුව වසර තුනකට බලපවත්වන ආකාරයට පෘතුගීසි ප්‍රතිරාජයෙක් ඉන්දියාවට පත්කර එව්වේය. ඉන්දියාව පිළිබඳ කටයුතු ඔහුට බාර කළේය. මේ තනතුරට වර්ෂ 1505 දී පළමුවෙන්ම පත්වන්නේ ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද අල්මේදා ය. ඔහු අරාබි වෙළෙඳබලය විනාශ කර මුහුදේ ඒකායන බලවතා වීමේ අභිලාෂයෙන් සැකසුණු ප්‍රතිපත්තිය බ්ලූවෝටර් ප්‍රතිපත්තිය ලෙස හැඳින්වෙන්නේය.
හේ සංචාරක පෘතුගීසි සමුද්‍රාරක්ෂක නාවික සේවයක් ආරම්භ කළේය. එහි ඉලක්කය වූයේ දුටු දුටු අරාබි නැව්වලට පහර දී ගිල්වා දැමීමය. ඒ මගින් මුස්ලිම්වරු ඉන්දියන් සාගරයෙන් පලවා හැරීමය. ඒ සඳහා ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ද අල්මේදා ගේ පුත්‍රයා වූ ලොරෙන්සෝ ද අල්මේදා ගෙන් විශාල සහයක් ලැබිණි. ප්‍රභල ඉන්දියානු නාවික බලය වූ සැටොරින්ගේ නාවික හමුදාව වසර තුනක් ඇතුළත පරාජය කිරීමට ලොරෙන්සෝ ද අල්මේදා සමත් විය.
එහෙත් මේ ව්‍යසනකාරී ආක්‍රමණිකයා සම්බන්ධව මුස්ලිම් ලෝකය පෙළගැසුනේය. උතුරු ඉන්දියානු මුස්ලිම් රාජ්‍යයන්ගේ ද, මිසරයේ ද එකාබද්ධ නාවික හමුදාවක් මිසර සෙන්පති මීර්හුසේන් යටතේ සන්නද්ධ වන්නේ ඒ අනුවය. මේ ඒකාබද්ධ නාවික හමුදාව පෘතුගීසීන්ට එරෙහිව දැවැන්ත ප්‍රහාරයක් එල්ල කළේය. පෘතුගීසීහු අන්ත පරාජයකට ලක්වූහ. ලොරෙන්සෝ ද අල්මේදා සටනේදී මිය ගියේය. එහෙත් වර්ෂ 1509 දී මේ ප්‍රහාරයේ පලිය ගත් පෘතුගීසීහු ඒකාබද්ධ මුස්ලිම් නාවික පෙරමුණ සහමුලින්ම වැනසූහ. ඉන්දියාන් සාගරයේ පෘතුගීසි ආධිපත්‍යය තහවුරු වන්නේ මේ සටනින් අනතුරුවය.
මේ සටන මුස්ලිම්වරුන් ජයග්‍රහණය කළේනම් ඉතිහාසය මීට වඩා වෙනස් ආකාරයකින් ලියැවෙන්නට ඇති ඉඩකඩ සම්බන්ධව අදහසක් තිබේ. යුරෝපීයන් පෙරදිග දක්වා ස්වකීය අධිරාජ්‍ය පතුරුවන්නේ පෘතුගීසීන් ඇතිකළ උක්ත ප්‍රවේශය හරහා ගොඩනැන්වූ වෙළෙඳ ආධිපත්‍යය මතය. පෘතුගීසීන්ගේත්, ලන්දේසීන්ගේත්, අනතුරුව ඉංග්‍රීසීන්ගේත් පාලනයට යටත්වන අපටත්, අපේ සංස්කෘතික සමාජ හර පද්ධතියටත් සිදුවූ බලපෑම අතිශය ව්‍යසනකාරීය.
සංකීර්ණය. එහෙත් ඒ සංකීර්ණ පරිසරයේ ජාතියක් ලෙස අපේ අනන්‍යතාවය රැකුණේය. එහෙත් මුස්ලිම් බලයට යටත්වූ අතීත රාජ්‍යයන් හි මුල් ස්වරූප හඳුනාගත නොහැකි සේ මැකී ගොසිනි. සෑම ව්‍යසනයක් පසුපසම යම් සුභවාදී අදහසකුත් ගැබ් වී තිබේ. ඉතිහාසයේ චමත්කාරය එයය.
එච්. සූරියප්පෙරුම
