ලංකාවේ මෑත අතීතයේ සිදු වූ ධර්ම ශාස්ත්‍ර පුනර්ජීවනය අප්‍රතිහත පුද්ගල පරිශ්‍රමයක ප්‍රතිඵලයකි. වැලිවිට සරණංකර සංඝරාජ හිමිපාණෝ එහි නියමුවාණෝය. ධර්ම ශාස්ත්‍ර අන්ත පරිහානියකට පත්ව තිබූ මහනුවර රාජධානි සමයෙහි උන්වහන්සේ විසින් අනේක ප්‍රකාර දුක් කම්කටොලු උසුලමින් දියත් කරන ලද ධර්ම ශාස්ත්‍ර පුනර්ජීවන ව්‍යාපාරය සිය වසක පමණ කාලයක් ඇතුළත දීප ව්‍යාප්තව ධර්ම ශාස්ත්‍රාලෝකය පැතිරවූ ප්‍රදීපස්ථම්භයක් බවට පත් විය.
ලංකාවේ ප්‍රදේශ නාම විවිධ කරුණු හේතු කොට ගෙන ප්‍රසිද්ධියට පත්ව තිබෙන අතර මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේ තුම්පනේ ප්‍රදේශ නාමය ප්‍රසිද්ධියට පත්ව තිබෙන්නේ මෝඩකම්වලටය. එවන් සරදමකට බඳුන් වූ තුම්පනේ ප්‍රදේශයේ වැලිවිට නම් ග්‍රාමයේ කුලතුංග නම් මුදලි කෙනෙකුට දාව කුලතුංග 
බණ්ඩා කුමරු උපත ලද්දේ 1698 වර්ෂයේ ජුනි මස 19 වන දිනය. එරමුදුලියද්දේ උපාසකරාලගෙන් සිංහල හෝඩිය සහ නම් පොත, මඟුල් ලකුණ ආදි මූලික පොත් පෙළ කියවා ගෙන මුරුද්දෙණියේ හේරත් ගෙදර ගුරුන්නාන්සේගෙන් වැඩි දුර ඉගෙනුම ලැබූ බව එක් ප්‍රවාදයකින් පැවසෙන අතර රාජ සේවයේ නිරතව සිටි සිය දෙටු සොහොයුරා සමඟ රජ මාලිගයෙහි විසූ බව තවත් ප්‍රවාදයකින් පැවසේ. ළමා වියේ සිටම ගිහි ගෙයි රැඳෙන රිසියක් නොපෙන්වූ කුලතුංග බණ්ඩා 1714 වර්ෂයේ සොළොස් හැවිරිදි වියේදී සූරියගොඩ කිත්සිරිමෙවන් රාජසුන්දර සාමීන් සමීපයෙහි සරණංකර නමින් සසුන් බිටම පිවිසිණ. එවක තම ශාස්ත්‍ර පිසාසය සන්සිඳවිය හැකි එකදු භික්ෂුවක නොවූයෙන් කිසියම් වරදකට මාකෙහෙල්වල සිරගත කරනු ලැබ සිටි ලෙව්කේ රාල වෙතින් රාජ උදහසට ලක් වීමේ තර්ජන තිබියදීත් බාලාවතාරයේ නාම කාණ්ඩය හදාළ බවත් ඒ සඳහා අපමණ වෙහෙසක් දැරූ බවත් සංඝරාජ සාධු චරියාවෙහි දැක්වේ. ඒ විස්තරයට අනුව සරණංකර සාමණේරයෝ ‘ඒ මහකෙහෙල්වල ගමට සමීපව තිබෙන අලගල්ලේ කන්දේ අඹ ගස මුල ගල් ලෙණෙහි පැංචකු සමඟ අප්‍රසිද්ධ වෙසින් පොරොත්තුවැ සිටැ ගෙනැ, ඒ ප්‍රස්ථාවට පිණ්ඩපාත කිරීම නැතත් පාත්‍රයෙන්ම වළඳන නිසා තමන් වහන්සේට යැපෙන පමණට ඒ ගම්වැසි සැදැහැතියන් විසින් පාත්‍රයෙන් ගෙනවුත් දෙන භෝජනය ළඟින සිටින මඳින් මඳවත් දෙවේලටම දෙමින්, ඇතැම් විටෙක අවශිෂ්ටය දිය වත් කොට තළු තැටියෙන් කැඳ වශයෙන් වළඳා’ ජීවත් වූහ. මෙසේ අපමණ දුක් ගැහැට විඳිමින් ලෙව්කේ රාල වෙතින් ලද ඉගෙනුම අවසන් වූ කල සරණංකර සාමණේරයෝ පල්කුඹුරේ අත්ථදස්සි සාමණේර ගුරුන් වෙත පැමිණියහ. පල්කුඹුරේ අත්ථදස්සි සාමණේර හිමි ලෙව්කේ රාලගේ ගුරු වූ වටබුලුවේ මහසාමිගේ ප්‍රධාන ශිෂ්‍යයාය. උන්වහන්සේ වෙතින් සරණංකර හිමියෝ බාලාවතාරයේ ඉතිරි කොටස හදාර නිම කළහ. ධර්ම ශාස්ත්‍ර අධ්‍යයන ආරම්භයේ පටන් සරණංකර හිමියන් ඇසුරේ තවත් සද්ධිවහාරික සාමණේරවරුන් දෙනමක් වූ අතර යථා කාලයේ තවත් සද්ධිවිහාරිකයකු එක් වීමත් සමඟ සිල්වත් සිවු නමකගේ සමාගමයක් නිර්මාණය විය. සිටිනාමළුවේ ධම්මජෝති, ඉලිපැන්ගමුවේ සහ කදිරාගොඩ යන සාමණේර හිමිවරු ඒ සමාගමයට අයත් වූහ. පිණ්ඩපාතයෙන් යැපෙමින් සතර කෝරලයේ සහ සත්කෝරලයේ පින්කම් සඳහා වැඩමකළ මේ සාමණේරවරුන් කෙරෙහි පැහැදුණු පිරිස් උන් වහන්සේලාගේ සමගමයට එකතු වූහ. එසේ එකතු වූ පිරිස් ධර්මශාස්ත්‍ර අධ්‍යයනයෙහි පූර්ණකාලීනව නිමග්න වීමට කටයුතු සැලසීම නිසා පැවති සීමිත ග්‍රන්ථ පිටපත් කිරීම මෙන්ම ඒවාට ව්‍යාඛ්‍යාන සම්පාදනය කිරීමද බහුල වශයෙන් සිදුවිය. සමහර ග්‍රන්ථ අලුතෙන්ම ලියවිණ. සද්ධර්ම සාරාර්ථ සංග්‍රහය, භේසජ්ජ මංජුසා සන්නය, අභිසම්බෝධි අලංකාරය, රූප මාලාව, මධුරාර්ථ ප්‍රකාශනි, මුනිගුණාලංකාරය, අභිසම්බෝධි අලංකාරය උන්වහන්සේ අතින් සම්පාදනය වූ ග්‍රන්ථයෝය.
සිල්වත් සමාගමයේ සාමාජික භික්ෂුන් වහන්සේ අනුක්‍රමයෙන් වැඩි වත්ම සරණංකර හිමියන් හඟුරන්කෙතට වැඩම කොට දමුණුවැව අසල කුටි පෙළක් තනවා ධර්ම ශාස්ත්‍ර ඉගැන්වීමේ කටයුතු තවත් ව්‍යාප්ත කිරීම නිසා උන්වහන්සේගේ උත්සාහය දිනෙන් දින සපල වනු දුටු මල්වතු අස්ගිරි විහාර වාසී ගණින්නාන්සේලා නරේන්ද්‍රසිංහ රජු වෙත සාවද්‍ය කරුණු පැමිණිලි ලෙස ඉදිරිපත් කළහ. එවක කන්ද උඩරටට සේන්දුව සිටි ජාකොමේ ගොන්සල්වේස් ප්‍රමුඛ කතෝලික පූජකවරුන්ද ස්වකීය ආගමික ප්‍රචාරක කටයුතුවලට සරණංකර හිමියන්ගේ ධර්ම ශාස්ත්‍ර පුනර්ජීවන ව්‍යාපාරය බාධාවක් බව පෙනී ගිය හෙයින් සරණංකර හිමියන් පිළිබඳ රජුට ගතු කී බව පැවසේ. මේ ව්‍යාජ තොරතුරු අවිචාරවත් ලෙස පිළිගත් නරේන්ද්‍රසිංහ රජ සරණංකර හිමියන් ලග්ගලට පිටුවාහල් කළේය.
මෙසේ කාලය ගෙවී යන අතරේ ඉන්දියාවේ සිට පැමිණි බමුණකු කී සරල ශ්ලෝකයක අරුත පහදා දීමට සමත් කිසිවකු මහනුවර නොවූයෙන් ඊට එකම සුදුස්සා සරණංකර හිමියන් බව පළිපාන මොහොට්ටාලගෙන් දැන ගත් නරේන්ද්‍රසිංහ රජ සරණංකර හිමියන්ට පණිවුඩ යවා ගෙන්වා ගෙන්වා ගත්තේය.
ඒ අවස්ථාවේ ඉතා විචක්ෂණ ලෙස ශ්ලෝකයේ අරුත පහදා පාලි සිංහල සංස්කෘත භාෂාවලින් උන්වහන්සේ බණ කියා සියල්ලන් විස්මයට පත් කළ බව පැවසේ. සරණංකර හිමියන්ගේ පාණ්ඩිත්‍යය ගැන පැහැදුණු රජතුමා එතැන් පටන් සරණංකර හිමියන්ට ස්වකීය ධර්ම ශාස්ත්‍ර පුනර්ජීවන ව්‍යාපාර නොමසුරු සහයෝගය ලබා දුන්නේය. සසුන්ගත වී දොළොස් වසරක් ගත වන විට සියලු සතුරු බලවේග පරාජය වී සරණංකර හිමියන්ගේ ධර්ම ශාස්ත්‍ර පුණර්ජීවන ව්‍යාපරයට පූර්ණ රාජ්‍ය අනුග්‍රහය හිමි විය. සරණංකර හිමියන්ට විරුද්ධවාදීකම් කළ උභය විහාරවාසී සාමණේරවරුන් ද සිල්වත් සමාගමට එක්වීමෙන් දිනෙන් දින සරණංකර හිමියන්ගේ ව්‍යාපාරය ශීඝ්‍රයෙන් ව්‍යාප්ත වන්නට විය. නරේන්ද්‍රසිංහ රජුගේ අන්ග්‍රහය යටතේ අම්බැක්ක අසල නියමකන්ද නම් ස්ථානයේ පිරිවෙනක් තනවා ධර්ම ශාස්ත්‍ර අධ්‍යාපනය තවදුරටත් ව්‍යාප්ත කිරීමට සරණංකර හිමියෝ සමත් වූහ.
මේ සියලු කටයුතු මෙසේ සිදුවන අතරවාරයේ ලක්දිව භික්ෂු උපසම්පදාව ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීම සඳහා කිහිප විටක්ම අ‍ෙන්ක ප්‍රකාර උත්සාහ දරූ සරණංකර හිමියෝ අවසානයේ තම උත්සාහය මස්තකප්‍රාප්ත කර ගැනීමට සමත් වූහ. පන්ස් පස්වන වියේදී උපසම්පදාව ලද සරණංකර හිමියෝ කීර්ති ශ්‍රී රාජසිහ රාජ්‍ය සමයේ දී සංඝරාජ පදවියට පත් වූහ.
මෙසේ කටයුතු කරගෙන යන අතරවාරයේ නැවත වරක් රාජ නිරපරදේ රාජ උදහසට ලක් වන සඟ රජ හිමියෝ පෙර පරිදිම තම ශාස්ත්‍ර ඥානයේ මහිමයෙන් නිර්දෝෂී බව ඔප්පු කිරීමට සමත් වූහ. සරණංකර හිමියන්ගේ ධර්ම ශාස්ත්‍ර පුනර්ජීවන ව්‍යාපාරය රුහුණ, සතර කෝරලය, සතර කෝරලය පුරා ව්‍යාප්ත විය. තම සද්ධිවිහාරික සිටිනාමළුවේ ධම්මජෝති හිමියන් ප්‍රමුඛ කොට ගෙන දකුණු ප්‍රදේශයේ ව්‍යාප්ත වූ ධර්ම ශාස්ත්‍ර ව්‍යාපාරය විසිවන සියවසේ මෙරට සිදු වූ මහත් ශාස්ත්‍ර පුනර්ජීවන ව්‍යාපාරයට ප්‍රතිෂ්ඨා විය. එනයින් සරණංකර සංඝරාජ හිමියෝ නූතන ශාස්ත්‍ර පුනර්ජීවන ව්‍යාපාරයේ ආදි කර්තෘ ලෙස සදා බුහුමණට ලක්විය යුත්තෝය.
